Trên lục địa, không phải nơi nơi đều là rừng núi, thảm cỏ, đồng bằng. Cũng không phải rằng cứ bên trong lục địa thì chỉ có những loài sống trên cạn. Rải rác khắp các vùng trên lục địa, và ở hầu hết mọi đới khí hậu đều tồn tại mạng lưới sông, ngòi, ao, hồ, suối. Mỗi dòng sông, con suối, ao hoặc hồ nước tuy được ngăn cách với nhau bởi đất liền, nhưng kỳ thực, các sinh vật trong những môi trường tách biệt này vẫn có cơ hội di chuyển sang một môi trường khác ở lân cận nó. Đơn giản như loài cá rô, chúng có thể nhảy khỏi mặt nước, di chuyển được trên cạn trong một phạm vi không quá lớn. Do đó, vào những ngày trời mưa, cá rô có thể di chuyển từ ao nước này sang một ao nước, hồ nước, hay thậm chí là kênh nước có thể dẫn ra sông lớn. Một số loài cá khác tuy không thể di chuyển trên cạn giống như cá rô, nhưng chúng lại có khả năng đào các đường ngầm, và chúng cũng có thể đi từ môi trường này sang môi trường khác thông qua việc đào các đường ngầm để di chuyển. Với những loài không có khả năng đặc biệt như trên, vẫn có cơ hội đi từ hồ nước này sang hồ nước khác, hoặc bơi từ hồ ra sông nếu như có lũ lụt, mực nước trong hồ dâng cao tràn bờ, khi đó rất nhiều hồ nước nối liền với nhau, khi đó hâu như mọi cư dân thủy tộc trong các ao hồ, sông ngòi hoàn toàn có thể tự do di chuyển mà không gặp bất cứ trở ngại nào đáng kể.
Tuy nhiên, điều đó chỉ đúng với các vùng khí hậu có nhiều mưa. Thực tế thì trên lục địa còn có những vùng hầu như rất ít khi có mưa, ở những nơi đó hiếm nước đến mức cây cối không mọc được, nhìn khắp bốn phương chỉ toàn cát trắng mênh mông như nhìn mặt nước ngoài biển khơi. Trên các sa mạc, rất hiếm hoi, nhưng đôi khi vẫn xuất hiện những hồ nước nhỏ ngay giữa sa mạc. Những vùng nước hiếm hoi đó không được gọi là ao, hồ mặc dù nó về cơ bản cũng không khác gì với những ao hồ trong các khu vực rừng núi, thảo nguyên hay đồng bằng. Nếu như sa mạc là vùng đất chết, không cỏ cây, không động thực vật thì trái lại, những ốc đảo ví như những thiên đường ngay trên vùng đất chết. Sự sống trong các ốc đảo và cả các vùng ven bờ ốc đảo vô cùng phong phú, đa dạng. Không chỉ các loài cá sống trong nước, vùng ven bờ cũng tồn tại cả một hệ sinh thái trên mặt nước.
Đặc điểm khác biệt rõ rệt nhất của các ốc đảo trong sa mạc so với ao hồ trong các vùng khác của lục địa chính là sự cô lập. Các ốc đảo cách xa nhau, ở giữa chúng chỉ toàn cát trắng mênh mông. Do đó, hệ sinh thái của các ốc đảo lân cận nhau thường cũng có sự khác biệt tương đối lớn. Điều này khác xa với các hồ nước lân cận nhau, thường thì các hồ nước ở gần nhau sẽ có hệ thủy sinh tương đối giống nhau. Chỉ những hồ nước ở cách nhau một khoảng cách địa lý tương đối lớn mới có hệ thủy sinh khác biệt nhau rõ rệt. Tất nhiên rằng mọi sự đều có nguyên nhân sâu xa của nó, sở dĩ hệ sinh thái của các hồ nước ngọt trong lục địa tương đối giống nhau là bởi vì chúng chỉ bị cô lập nhau một các không triệt để. Vào những ngày trời mưa, rất nhiều sinh vật có thể di cư từ hồ nước này sang một vùng nước khác gần đó, chẳng hạn như cá rô, cá quả vẫn thường nhảy từ ao nước này sang ao nước khác gần đó, hoặc nhảy từ ao ước ra sông ngòi. Và đặc biệt là mỗi khi xảy ra lũ lụt, mực nước trong ao hồ sông suối đều dâng cao, khi đó đa phần các vùng nước ngọt được nối liền với nhau và không còn biên giới ngăn cách nữa, mọi cư dân trong các ao hồ có thể tự do di chuyển lần nhau. Chính hiện tượng này khiến các hệ sinh thái trong ao hồ lân cận nhau trong lục địa tương đối giống nhau.
Sa mạc mênh mông, quanh năm suốt tháng chỉ có ánh nắng gay gắt. Những ốc đảo xanh tươi trên sa mạc chỉ họa hoằn lắm mới xuất hiện, và chúng thường cũng cách xa nhau. Hãy thử tưởng tượng rằng trong một ốc đảo lớn giữa sa mạc, trong ốc đảo này cũng có một hệ thủy sinh y như trong một hồ nước lớn vùng đồng bằng . Các cư dân trong hồ nước này cũng luôn luôn tìm cách rời khỏi ốc đảo để di cư đến vùng nước khác rộng lớn hơn. Và sau đây là những chuyến phiêu lưu của cư dân thủy sinh vùng ốc đảo.
— Mời đón xem phần kế tiếp– Trích Ngụ ngôn thời 4.0 Tác giả: Lê Thọ
